Ζουν μέσα μας!

Τα μικρόβια και οι μικροοργανισμοί, δεν είναι κάτι βλαβερό που δημιουργήθηκε δήθεν μετά το προπατορικό αμάρτημα. Το ότι υπάρχουν και βλαβεροί οργανισμοί, είναι αναπόφευκτη (προς το παρόν) συνέπεια της φυσικής επιλογής και της Εξελικτικής Διαδικασίας. Η αλήθεια είναι ότι όπως υπάρχουν βλαβεροί μικροοργανισμοί, υπάρχουν και μικροοργανισμοί που ζουν μαζί μας και μέσα μας, και που χωρίς αυτούς δεν θα μπορούσαμε να επιβιώσουμε.

Στο Αόρατο Οικοσύστημα μέσα, μας, τα μικρόβια του σώματος είναι, ίσως, πολύ περισσότερα από τα ανθρώπινα κύτταρα
Ένα πλούσιο οικοσύστημα που περιλαμβάνει 182 είδη βακτηρίων ανακαλύφθηκε στην τελευταία απογραφή του ανθρώπινου δέρματος. Τα μικρόβια είναι ουσιαστικά μέρος του σώματός μας, επισημαίνουν Έλληνες Μοριακοί Βιολόγοι, καθώς είναι δέκα φορές περισσότερα από τα ανθρώπινα κύτταρα.

Οι επιστήμονες γνωρίζουν, βέβαια, ότι το ανθρώπινο σώμα φιλοξενεί πολλούς διαφορετικούς κατοίκους, κάποιους από αυτούς μόνιμα, κάποιους άλλους παροδικά. Οι νεώτερες, όμως, μοριακές τεχνικές επιτρέπουν την λεπτομερέστερη απογραφή τους με βάση το γενετικό τους υλικό, όπως μας ανέφεραν οι επιστήμονες του γνωστού ελληνικού κέντρου Μοριακής Ανάλυσης και ταυτοποίησης Geno-Type biotechnology, οι οποίοι ανέλυσαν δείγματα δέρματος από τους πήχεις εθελοντών, ανδρών και γυναικών.

Ζωολογικός κήπος
«Αναγνωρίστηκαν συστηματικά και ταυτοποιήθηκαν γύρω στα 180 είδη» δήλωσαν οι επιστήμονες του εργαστηρίου. «Εκτιμούμε, όμως, ότι πιθανότατα υπάρχουν πάνω από 280 με 300 είδη στο ανθρώπινο δέρμα». Συγκριτικά, θα μπορούσε να αναφερθεί πως ένας μέσος ευρωπαϊκός ζωολογικός κήπος μπορεί να έχει περίπου 150 διαφορετικά είδη ζώων.

Τα βακτήρια είναι απλοί, μονοκύτταροι οργανισμοί, σχετικά μικρότερα από τα ανθρώπινα κύτταρα και αυτά των ζώων, και ήταν οι πρώτοι έμβιοι οργανισμοί που εμφανίστηκαν στη Γη, δισεκατομμύρια χρόνια πριν. «Τα μικρόβια ζουν μέσα στον άνθρωπο και τα ζώα πιθανώς για δισεκατομμύρια χρόνια. Και τα μικρόβια που έχουμε στο σώμα μας δεν βρίσκονται εκεί τυχαία. Έχουν εξελιχθεί και έχουν μάθει να ζουν μαζί με μας» σχολιάζουν οι βιολόγοι.

Τονίζουν, επίπλέον, ότι, παρόλο που ορισμένοι μικροοργανισμοί είναι παθογόνοι, οι περισσότεροι συμβιώνουν μαζί μας για να μας παρέχουν τις υπηρεσίες τους. Τα μικρόβια που ζουν στο πεπτικό σύστημα, για παράδειγμα, μας επιτρέπουν να χωνεύουμε τροφές που δεν θα μπορούσαμε να διασπάσουμε μόνοι μας, και με τον τρόπο αυτό μας παρέχουν θρεπτικά συστατικά.

Το 10%, περίπου, των βακτηριδίων που βρέθηκαν στο ανθρώπινο δέρμα ήταν άγνωστα μέχρι σήμερα. Τα δύο φύλα, ο άνδρας, δηλαδή και η γυναίκα, απΆ ότι φαίνεται, έχουν διαφορές ως προς τα βακτήρια που φιλοξενούν, ενώ ακόμα και στον ίδιο άνθρωπο ο μικροβιακός πληθυσμός μπορεί να αλάζει και να διαφοροποιείται χρόνο με το χρόνο.

Ορισμένα είδη βακτηριδίων είναι πάντως μόνιμοι κάτοικοι του σώματός μας, . Στα είδη αυτά περιλαμβάνονται οι σταφυλόκοκκοι και οι στρεπτόκοκκοι. Το είδος και ο αριθμός των μικροβίων που ζουν στο δέρμα των ανθρώπων είναι ένα ζήτημα που ενδιαφέρει τους πάντες. Τόσο τους ερευνητές και τους γιατρούς όσο και το ευρύ κοινό. Οι πληθυσμοί μικροβίων που ζουν στο δέρμα μας έχουν τη δική τους δυναμική εξέλιξη και μπορούν να επηρεάζουν σημαντικά την υγεία μας, τόσο θετικά, όσο και αρνητικά. Είναι γεγονός ότι πολλοί άνθρωποι δεν γνωρίζουν ότι είναι τεράστιος ο αριθμός των βακτηριδίων που ζουν στο δέρμα τους και πολύ μεγάλη η ποικιλία τους. Ο ρόλος του πληθυσμού αυτού των μικροβίων που συζούν μαζί μας δεν έχει ακόμη πλήρως διαλευκανθεί.

Τα βακτηρίδια του δέρματος μας δεν εξουδετερώνονται, έτσι απλά, από το πλύσιμο.. Η συμπεριφορά των βακτηριδίων είναι διαφορετική όταν ο άνθρωπος είναι υγιής ή σε περιπτώσεις που είναι άρρωστος. Το δέρμα είναι από τις πρώτες γραμμές άμυνας του σώματος μας εναντίον ασθενειών και τραυματισμών. Η υγεία του δέρματος είναι το αποτέλεσμα μιας εύθραυστης ισορροπίας μεταξύ των κυττάρων μας και των δισεκατομμυρίων μικροοργανισμών που ζουν πάνω του. Οι βιολόγοι προσπαθούν να κατανοήσουν την ισορροπία αυτή και ήδη ρίσκονται σε καλό δρόμο. Ο στόχος είναι να μπορέσουν να χρησιμοποιήσουν τις γνώσεις που θα αποκτήσουν για την πρόληψη και θεραπεία αυτοάνοσων ασθενειών, όπως η νευροδερματίτιδα και η ψωρίαση, και όχι μόνον.

Πρόσφατες έρευνες έδειξαν ότι τα είδη βακτηριδίων που ζουν στο ανθρώπινο δέρμα είναι κατά πολύ περισσότερα από ότι νομίζαμε μέχρι σήμερα. Με τη υποστήριξη της μοριακής βιολογίας οι επιστήμονες πήραν DNA από δείγματα ανθρωπίνου δέρματος και μελέτησαν γονίδια που απαντούνται μόνο σε βακτηρίδια. Τα γονίδια είναι μικροσκοπικά τμήματα του ανθρώπινου DNA που διαδραματίζουν καθοριστικό και θεμελιώδη ρόλο στον καθορισμό των ατομικών χαρακτηριστικών τα οποία είναι μοναδικά. Για παράδειγμα στον άνθρωπο γονίδια καθορίζουν το ύψος του σώματος και το χρώμα των ματιών ενώ στα βακτηρίδια καθορίζουν το μέγεθος και το σχήμα.

Τα βακτηρίδια στα διάφορα τμήματα του ανθρωπίνου σώματος είναι όμοια με αυτά που ζουν στα ίδια σημεία, σε άλλους ανθρώπους. Αυτό σημαίνει ότι τα βακτηρίδια που ζουν κάτω από το τις μασχάλες σας είναι πολύ πιθανόν πιο παρόμοια με τα βακτηρίδια που ζουν στις μασχάλες άλλων ανθρώπων. Το δέρμα είναι το μεγαλύτερο και βαρύτερο όργανο του σώματος μας, με βάρος μεταξύ 5 και 9 κιλών. Σε ένα ενήλικα περίπου 75 κιλών, το δέρμα ζυγίζει 5 κιλά. Ο ρόλος του δέρματος είναι θεμελιώδης για τη ζωή και είναι πολυδιάστατος. Μεταξύ άλλων αποτρέπει την απώλεια υγρών και αίματος και γενικά απομονώνει το σώμα μας από τον έξω κόσμο. Ωστόσο με τα νεύρα που φιλοξενεί, μας επιτρέπει να αισθανόμαστε τις αλλαγές στη θερμοκρασία και συμβάλλει στη ρύθμιση της.

Από την άλλη, το έντερο του ανθρώπου μπορεί να παρομοιαστεί με τροπικό δάσος από άποψη βιοποικιλότητας, και η βακτηριακή κοινότητα στα ανθρώπινα έντερα εμφανίζει τουλάχιστον δέκα φορές περισσότερη ποικιλία μικροοργανισμών από ό,τι πίστευαν μέχρι σήμερα οι επιστήμονες. Ακόμα και όσον αφορά τον μικροβιακό πληθυσμό σε απόλυτους αριθμούς, το έντερο των θηλαστικών -και του ανθρώπου- φιλοξενεί μια από τις πολυπληθέστερες μικροβιακές κοινότητες πάνω στη Γη.

Σε κάθε κύτταρο του ανθρώπινου σώματος αναλογούν περίπου δέκα μονοκύτταρα μικρόβια, τα περισσότερα εκ των οποίων ζουν στο έντερο. Οι προηγούμενες εκτιμήσεις για τον αριθμό των διαφορετικών ειδών μικροβίων στο έντερο έφθαναν μέχρι τα 500 το πολύ, καθώς οι παλαιότερες μέθοδοι δεν μπορούσαν να ανιχνεύσουν τους πιο ασυνήθιστους μικροοργανισμούς. Με τη νέα μέτρηση, τα διαφορετικά είδη μικροβίων που διαβιούν μέσα στο έντερό μας αυξάνονται, τουλάχιστον, στα 5000.

Τι όμως κάνουν όλα αυτά μικρόβια στο έντερό μ ας; Σε γενικές γραμμές «κάνουν, απλά, τη δουλειά τους» και ζουν, λαμβάνοντας τα προς το ζειν, από το φαγητό που φθάνει στο στομάχι μας. Παράλληλα όμως, επιτελούν κρίσιμες υπηρασίες, όπως η ενίσχυση του ανοσοποιητικού μας συστήματος και η παραγωγή θρεπτικών ουσιών όπως, παραδείγματος χάριν, η βιταμίνη Κ. Από την άλλη, όμως πλευρά έχουν και στρατιωτική αποστολή, εμποδίζοντας όλους τους παθογόνους μικροοργανισμούς να αναπτυχθούν και να δημιουργήσουν αποικίες μέσα στο σώμα μας.

Τα μικρόβια, βακτήρια, ιοί, μύκητες ενυπάρχουν αόρατα σε κάθε πτυχή της ανθρώπινης κοινωνίας και του φυσικού κόσμου που μας περιβάλλει. Σε αυτά οφείλουμε την καθημερινή μας τροφή, αλλά και τα τεράστια κοιτάσματα πετρελαίου του πλανήτη, ενώ η παρουσία τους στο έδαφος είναι απαραίτητη για την ύπαρξη της ίδιας της ζωής. Παράλληλα, όμως, προκαλούν τρομερές επιδημίες από την πανώλη και την ευλογιά του παρελθόντος μέχρι τις συνεχιζόμενες πανδημίες χολέρας και τη σημερινή κρίση του AIDS. Τα μικρόβια έχουν κατατροπώσει ολόκληρες στρατιές και έχουν επηρεάσει καθοριστικά την έκβαση μεγάλων στρατιωτικών επιχειρήσεων. Ωστόσο, η σύγχρονη βιοτεχνολογία συνεργάζεται αρμονικά μαζί τους για την παρασκευή πολύτιμων αντιβιοτικών και άλλων εξαιρετικά ωφέλιμων ουσιών.

Ζούμε και συνεξελισσόμαστε με τους μικροοργανισμούς. Αυτός είναι ο σκοπός της δημιουργίας τους. Κι όσο για τους παθογόνους εξ αυτών, ο σκοπός τους είναι να γίνονται μοχλός εξέλιξης για εμάς αλλά και για τα άλλα ζώα. Τα μικρόβια έχουν παίξει τον ρόλο τους στην ανθρώπινη ιστορία και συμμετέχουν στη διαμόρφωση του μέλλοντός μας. Εξακολουθούν να μας εκπλήσσουν και πολύ συχνά να μας απειλούν? χωρίς αυτά όμως θα ήταν αδύνατον να συνυπάρξουμε. Αυτό σημαίνει ότι κατά την αναδημιουργία στο Μέλλον δεν θα έχουν πλέον κανένα λόγο ύπαρξης, καθώς ο σκοπός της δημιουργίας τους και της ύπαρξής τους θα έχει εκπληρωθεί!



Ο Θοδωρής Γιάνναρος είναι μοριακός - πυρηνικός βιολόγος

Επικοινωνία: theogiannaros@in.gr και στο τηλ. 210- 9340880

Πηγή: zougla.gr