Τροφικές αλλεργίες: Εντοπίστε τις «ένοχες» τροφές

Υποψιάζεστε ότι το παιδί μπορεί να είναι αλλεργικό σε κάποια τροφή, αλλά και πάλι δεν είστε σίγουροι. Αλήθεια, τι είναι η τροφική αλλεργία, πώς προκαλείται και πώς μπορούμε να προστατεύσουμε τα παιδιά από αυτή;

Θυμάμαι την Έλενα, μια συμμαθήτριά μου στο δημοτικό, που ήταν αλλεργική σχεδόν στα πάντα. Αν έτρωγε φράουλες, γέμιζε κόκκινα εξανθήματα σε όλο της το σώμα, το γάλα τής προκαλούσε διάρροια και αν κατά λάθος έτρωγε έστω και μία καραμέλα με γεύση πορτοκάλι πρηζόταν ολόκληρη. Οι γονείς της είχαν ανησυχήσει τόσο μήπως ξεχαστεί και καταναλώσει κάποια «απαγορευμένη» τροφή που της είχαν φτιάξει ένα χρυσό παντατίφ το οποίο φορούσε πάντα στο λαιμό της, περασμένο από μια αλυσίδα, που είχε σκαλισμένα όλα τα πράγματα στα οποία ήταν αλλεργική. Για εμάς τα παιδιά το θέαμα της Έλενας να φουσκώνει σαν να την είχαν γεμίσει με αέρα επειδή κάποιος την είχε κεράσει ένα μπισκότο με φουντούκια μπορεί τότε να ήταν ακόμα και… αστείο, όμως για την ίδια και τους γονείς της, που δεν ήξεραν από τι να την πρωτοπροφυλάξουν, αυτή η κατάσταση ήταν σκέτο μαρτύριο. Τι είναι όμως η τροφική αλλεργία; Πρόκειται για παθολογική αντίδραση του ανοσοποιητικού συστήματος σε συγκεκριμένη τροφή η οποία για τους περισσότερους δεν είναι βλαβερή. Όταν το ανοσοποιητικό σύστημα εντοπίσει κάποια «ύποπτη» τροφή, της επιτίθεται για να την αντιμετωπίσει με τα «αλλεργικά» αντισώματα τα οποία έχει ήδη δημιουργήσει εναντίον της. Στην προσπάθεια όμως αυτή του οργανισμού παράγονται πολύ ισχυρές ουσίες στις οποίες αντιδρά παράλληλα και το σώμα μας. Η αντίδραση αυτή μπορεί να εκδηλωθεί με στομαχικές διαταραχές, εμετό, διάρροια, εξανθήματα, εκζέματα, άσθμα ακόμη και με αναφυλαξία, που είναι επικίνδυνη για τη ζωή, μέσα σε πολύ μικρό χρονικό διάστημα (από λίγα λεπτά μέχρι μερικές ώρες) από τη λήψη της τροφής.

Σημάδια που μας βάζουν σε υποψία

Μια τροφική αλλεργία μπορεί να εκδηλωθεί με εξάνθημα και με έντονη φαγούρα, με έκζεμα αλλά και με πόνους στην κοιλιά, εμετό και διάρροια. Αρκετά συχνά εκδηλώνεται με δύσπνοια ή πρήξιμο στα βλέφαρα, στα χείλη, στη γλώσσα. Μια πιο επικίνδυνη –αλλά ευτυχώς σπάνια– αντίδραση είναι το αναφυλακτικό σοκ, που μπορεί να απειλήσει τη ζωή αν δεν αντιμετωπιστεί άμεσα με ιατρική φροντίδα. Μπορεί να εξελιχθεί μέσα σε λίγα λεπτά μετά την «εισβολή» του τροφικού αλλεργιογόνου στο σώμα. Η πίεση πέφτει απότομα και η αναπνοή γίνεται δύσκολη. Συμπτώματα όπως ζαλάδα, βήχας, βραχνάδα στη φωνή ή πρήξιμο στο πρόσωπο είναι εξίσου πιθανά. Στην περίπτωση του αναφυλακτικού σοκ πρέπει να γίνει αμέσως ένεση αδρεναλίνης στο παιδί, η οποία δρα μέσα σε πέντε λεπτά. Στο εμπόριο υπάρχει αδρεναλίνη σε συσκευασία που μοιάζει με στιλό και επιτρέπει να γίνεται η ένεση ακόμη και πάνω από τα ρούχα, σώζοντας κυριολεκτικά ζωές.

Πού οφείλονται;

Τα τελευταία χρόνια παρουσιάζεται αύξηση των τροφικών αλλεργιών στις παιδικές ηλικίες. Αυτό οφείλεται:

- Στη γενετική προδιάθεση: Έρευνες έχουν δείξει ότι μια μητέρα με αλλεργικές τάσεις μπορεί να μεταδώσει αυτή την ευαισθησία στο έμβρυο. Πολλά από τα παιδιά που είναι ευαίσθητα στις τροφικές αλλεργίες έχουν κληρονομήσει κάποιο οικογενειακό χαρακτηριστικό. Αυτό όμως δεν σημαίνει ότι ένα παιδί χωρίς οικογενειακό ιστορικό αποκλείεται να παρουσιάσει.

- Στη χορήγηση τεχνητής τροφής και ίσως στην πρόωρη εισαγωγή στερεών τροφών –και πιθανόν αλλεργιογόνων: Το ευαίσθητο πεπτικό σύστημα ενός μωρού δεν είναι ικανό ακόμα να ρυθμίσει την είσοδο της «ξένης» ή και σύνθετης πρωτεΐνης στην κυκλοφορία του αίματος, με συνέπεια να εκδηλώσει αλλεργία. Η καλύτερη ασπίδα προστασίας του «ανώριμου» πεπτικού συστήματος κατά των τροφικών αλλεργιών είναι ο θηλασμός. Γι’ αυτό, καλό είναι να μην αρχίσετε τον απογαλακτισμό πριν τον έκτο μήνα. Εισάγετε στο διαιτολόγιο του παιδιού μόνο ένα νέο φαγητό την εβδομάδα, για να μπορείτε να παρακολουθείτε τις αντιδράσεις του. Επιπλέον, θα πρέπει να φροντίσετε το διαιτολόγιό του να αποτελείται από απλές τροφές μέχρι το πεπτικό του σύστημα να ωριμάσει ουσιαστικά, ώστε να μπορεί να δεχτεί αργότερα τις πιο σύνθετες. Αποφύγετε τροφές που περιέχουν αλεύρι μέχρι τον όγδοο μήνα, τα εσπεριδοειδή μέχρι τον ένατο, το αγελαδινό γάλα στο φαγητό μέχρι τον δέκατο, τα αυγά μέχρι τον δωδέκατο και το ψάρι μετά τον δωδέκατο. Εάν υπάρχει κληρονομική προδιάθεση, δηλαδή αλλεργική ρινίτιδα, άσθμα, έκζεμα στους γονείς ή και στα αδέρφια, το ψάρι προστίθεται μετά τον δέκατο όγδοο μήνα.

- Στο περιβάλλον στο οποίο μεγαλώνει το παιδί: Τα παιδιά των πόλεων μπορεί να είναι περισσότερο εκτεθειμένα στις αλλεργίες λόγω διαφορετικών συνθηκών ζωής, σε αντίθεση με τα παιδιά της επαρχίας.

Τις περισσότερες φορές η αλλεργική αντίδραση σ’ ένα ή και σε περισσότερα τρόφιμα ελαττώνεται ή εξαφανίζεται μετά την ηλικία των πέντε ετών, αυτό όμως εξαρτάται από το είδος της τροφής που προκαλεί την αλλεργία.

Το παιδί μου είναι αλλεργικό. Τι να κάνω;

Αν υποψιάζεστε ότι το παιδί σας έχει μια μορφή αλλεργίας σε κάποια τροφή, μη διστάσετε να συμβουλευτείτε τον παιδίατρό σας ή κάποιον ειδικό αλλεργιολόγο, ο οποίος θα σας πει ποιες εξετάσεις πρέπει να κάνετε και ποια θεραπεία να ακολουθήσετε. Υπάρχει, ωστόσο, ένας πολύ ασφαλής τρόπος για να ανακαλύψετε αν το παιδί σας έχει πράγματι αλλεργία ή απλώς μια προσωρινή ευαισθησία. Αν η αντίδραση (κάποιο εξάνθημα ή πρήξιμο κ.λπ.) εμφανιστεί μέσα σε λίγα λεπτά ή μερικές ώρες από τη λήψη της ύποπτης τροφής και επαναλαμβάνεται με τα ίδια συμπτώματα κάθε φορά, τότε οι πιθανότητες να είναι αλλεργικό το παιδί είναι μεγάλες. Τα πιο διαδεδομένα τεστ είναι:

@ Tα δερματικά: Γίνονται στο χέρι (μεταξύ καρπού και αγκώνα). Ανάλογα με το ιστορικό, τοποθετούνται σταγόνες με τα αλλεργιογόνα πάνω στο χέρι και με μικρή βελόνα γίνεται ένα ελαφρό τσίμπημα στο δέρμα. Σε δεκαπέντε λεπτά ο ειδικός γιατρός μπορεί να βαθμολογήσει τις αντιδράσεις που δημιουργήθηκαν στο σημείο όπου έγινε το τσίμπημα. Tα τεστ αυτά έχουν σχετικά περιορισμένη διαγνωστική αξία, γιατί πολλά παιδιά δίνουν θετικό αποτέλεσμα στο δερματικό τεστ για κάποια συγκεκριμένη τροφή, αλλά δεν παρουσιάζουν αλλεργική αντίδραση με την κατανάλωσή της.

@ Tα αιματολογικά τεστ: Αξιοποιούν την πηγή πληροφοριών που παρέχει το αίμα, ανιχνεύοντας την ανοσοσφαιρίνη («αλλεργικό» αντίσωμα) που δημιουργείται όταν κάποια τροφή είναι «βλαβερή» για τον οργανισμό (δοκιμασία RAST). H διαδικασία είναι μια απλή εξέταση αίματος. Όμως και αυτή η μέθοδος έχει παρόμοιους περιορισμούς με τα δερματικά τεστ.

Η καλύτερη μέθοδος –και πάντα με τις οδηγίες του γιατρού σας– είναι να απομακρύνετε σταδιακά ένα φαγητό κάθε φορά από το διαιτολόγιό του και να σημειώνετε τα συμπτώματα, πράγμα που θα σας βοηθήσει να εντοπίσετε την «ύποπτη» τροφή. Μπορείτε επίσης να σημειώνετε τις τροφές που τρώει το παιδί και να γράφετε σχόλια σχετικά με το χρόνο και τον τύπο των αντιδράσεων που πιθανώς να εμφανιστούν, και κατόπιν να ενημερώνετε το γιατρό. Στη συνέχεια, ο γιατρός θα συστήσει να μη δίνετε στο παιδί την ύποπτη τροφή για μία εβδομάδα. Αν δεν παρουσιάσει συμπτώματα σε αυτό το διάστημα, ο τροφή ξαναμπαίνει στο διαιτολόγιό του. Αν τα συμπτώματα παρουσιαστούν και πάλι (από τη στιγμή που βάλατε τη συγκεκριμένη τροφή στο διαιτολόγιό του), τότε μάλλον πρόκειται για κρούσμα αλλεργίας. Στην περίπτωση που τα συμπτώματα δεν υποχωρήσουν με τον αποκλεισμό της τροφής, ο γιατρός θα συστήσει να αποκλείσετε μια άλλη ύποπτη τροφή. Αυτές οι «δίαιτες αποκλεισμού» θεωρούνται ιδιαίτερα αποτελεσματικές, πρέπει όμως να γίνονται πάντα με υπόδειξη και καθοδήγηση γιατρού για σίγουρα αποτελέσματα. Θα πρέπει να τονιστεί ότι αν η αντίδραση στην ύποπτη τροφή ήταν πολύ έντονη, δεν θα πρέπει να γίνεται καμιά δοκιμαστική προσπάθεια επαναχορήγησης της συγκεκριμένης τροφής χωρίς προηγούμενη αξιολόγηση από γιατρό, γιατί μπορεί να είναι πολύ πιο σοβαρή από την προηγούμενη.

Διαβάζετε προσεκτικά τις ετικέτες

Σημειώστε ότι τα φαγητά που μαγειρεύετε δεν θα πρέπει να περιέχουν τα συγκεκριμένα αλλεργιογόνα. Επιπλέον, όταν αγοράζετε έτοιμες τροφές από το σούπερ μάρκετ, θα πρέπει να «μελετάτε» προσεκτικά τις ετικέτες ώστε να αποκλείσετε όσα περιέχουν στη σύνθεσή τους ουσίες της συγκεκριμένης τροφής. Π. χ., αν το παιδί είναι αλλεργικό στο καλαμπόκι, καλό είναι να αποφεύγει τα τυποποιημένα φαγητά που αναγράφουν στην ετικέτα τους ότι το περιέχουν. Αν έχει αλλεργία στο αγελαδινό γάλα, πρέπει να αποφεύγει και τα προϊόντα που αναγράφουν στη συσκευασία τους τις λέξεις καζεΐνη, γαλακτοαλβουμίνη, πρωτεΐνες γάλακτος κ.ά., γιατί όλα αυτά είναι παράγωγα του γάλακτος. Αν είναι αλλεργικό στο αυγό, πρέπει να αποφεύγει τα έτοιμα φαγητά και γλυκά που περιέχουν μαρέγκες, καθώς και τα τυποποιημένα προϊόντα που γράφουν στην ετικέτα τους τη λέξη λεκιθίνη.

Οι συνήθεις ύποπτοι

Αγελαδινό γάλα

Η αλλεργία στο αγελαδινό γάλα εμφανίζεται σε 2-3 στα 100 μωρά συνήθως μετά τον απογαλακτισμό με τη μορφή ατοπικού εκζέματος, αλλά και με όλες τις άλλες εκδηλώσεις που περιγράψαμε. Με πολύ μικρότερη συχνότητα μπορεί να εμφανιστεί και κατά τη διάρκεια τού θηλασμού. Πολλά μωρά επίσης εμφανίζουν διάρροια, εμετούς ή πόνους στην κοιλιά. Αν το παιδί σας δεν έχει ανοχή στο αγελαδινό γάλα, αυτό δεν σημαίνει ότι θα είναι αλλεργικό σε όλη του τη ζωή. Μεγαλώνοντας, γίνεται συνήθως ανεκτικό τόσο στο γάλα όσο και στα παράγωγά του (τυρί, γιαούρτι). Μιας και το γάλα αποτελεί βασικό στοιχείο της παιδικής διατροφής για τη σωστή ανάπτυξη του οργανισμού, στην περίπτωση που διαγνωστεί αλλεργία θα πρέπει να αντικατασταθεί με τροποποιημένο υποαλλεργικό γάλα, κατάλληλο να καλύψει όλα τα βασικά θρεπτικά συστατικά του αγελαδινού γάλακτος.

Αυγό

Το μέρος του αυγού που είναι πιο αλλεργιογόνο είναι το ασπράδι. Τα περισσότερα αλλεργικά παιδιά αντιδρούν μέσα σε λίγα λεπτά αφού έχουν φάει αυγό, παρουσιάζοντας εξάνθημα γύρω από το στόμα ή και πρήξιμο σε ολόκληρο το πρόσωπο. Μερικές φορές παθαίνουν δύσπνοια, κάνουν εμετό ή τρέχουν τα μάτια και η μύτη τους. Και στην περίπτωση του αυγού, μπορεί το παιδί να ξεπεράσει την αλλεργία μεγαλώνοντας. Μιας και το αυγό αποτελεί πλούσια πηγή σε πρωτεΐνες υψηλής θρεπτικής αξίας, λίπους, βιταμινών και ανόργανων στοιχείων, σε περίπτωση αλλεργίας θα πρέπει να αντικατασταθεί με κρέας, ψάρι και πουλερικά. Επιπλέον, μην ξεχνάτε ότι πρέπει να αποφεύγονται τροφές που το περιέχουν, όπως η μαγιονέζα, ορισμένα παγωτά, ζυμαρικά και γλυκίσματα.

Σιτάρι – αλεύρι

Η αλλεργία στο σταρένιο αλεύρι θεωρείται από τις πιο πολύπλοκες κι αυτό γιατί υπάρχουν περίπου 30-40 διαφορετικές ουσίες που μπορούν να προκαλέσουν αλλεργικές αντιδράσεις. Η γλουτένη είναι η πιο συνηθισμένη από αυτές. Δυστυχώς, είναι δύσκολο να αντιμετωπιστεί, μιας και τα περισσότερα αρτοσκευάσματα περιέχουν σταρένιο αλεύρι. Τα παιδιά που έχουν αυτή την αλλεργία πρέπει να αποφεύγουν όποια τροφή περιέχει σιτάρι. Ευτυχώς, τα περισσότερα παιδιά ξεπερνούν γρήγορα αυτή την αλλεργία.

Ξηροί καρποί - φιστίκια

Η αλλεργία στους ξηρούς καρπούς και ειδικότερα στα φιστίκια, αν και στην Ελλάδα είναι πιο συχνά τα φουντούκια, είναι από τις πιο επίμονες και συνήθως ακολουθεί τον άνθρωπο σε ολόκληρη τη ζωή του. Έστω και με μια πολύ μικρή ποσότητα μπορεί να έχουμε μια σοβαρή αλλεργική αντίδραση. Τα συμπτώματα στα μικρά παιδιά είναι ξαφνικός έντονος πόνος στο στομάχι, πρήξιμο στο πρόσωπο, δυσκολία στην αναπνοή, ακόμα και σοκ. Το παιδί χλομιάζει και ιδρώνει. Η αναφυλαξία μπορεί να προκληθεί ακόμα και με την παραμικρή επαφή του με το αλλεργιογόνο, όπως, π.χ., μ’ ένα σακουλάκι φιστίκια που έχει μείνει ανοιχτό στο δωμάτιο. Παρόμοια συμπτώματα μπορούν να παρατηρηθούν και σε μεγαλύτερες ηλικίες. Εμφανίζεται συχνότερα στα παιδιά που πάσχουν από άλλες αλλεργικές καταστάσεις όπως άσθμα, ρινίτιδα και αλλεργία της άνοιξης, καθώς επίσης και σ’ εκείνα που οι μητέρες τους πάσχουν ήδη από κάποια μορφή αλλεργίας. Η κατανάλωση φιστικιών και όλων των προϊόντων που τα περιέχουν είναι απαγορευτική. Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή στο φιστικέλαιο, καθώς πάρα πολλές τροφές το περιέχουν.

Ψάρι

Οι αλλεργιογόνες ουσίες στα ψάρια βρίσκονται στους μυς τους και είναι κοινές για όλα τα είδη των ψαριών. Ωστόσο, μερικά παιδιά μπορεί να εμφανίσουν υπερευαισθησία μόνο σε συγκεκριμένο είδος. Επίσης, από τα θαλασσινά ενοχοποιούνται οι γαρίδες, τα καβούρια και γενικά όλα τα οστρακοειδή. Η αλλεργία στο ψάρι όπως και στην περίπτωση των ξηρών καρπών είναι δύσκολο να ξεπεραστεί.

Φρούτα και λαχανικά

Τα φρούτα με κουκούτσι (βερίκοκα, ροδάκινα, κεράσια κ.λπ.) αλλά και οι φράουλες –πολύ λιγότερο τα μήλα και τα αχλάδια– είναι αυτά που ενοχοποιούνται περισσότερο για αλλεργικά συμπτώματα. Από τα λαχανικά, πιο επικίνδυνα θεωρούνται το σπανάκι, οι ντομάτες, ο μαϊντανός και το σέλινο. Υπάρχει ένα μικρό ποσοστό παιδιών που παρουσιάζουν ταυτόχρονα αλλεργία στη γύρη και σε κάποια φρούτα ή λαχανικά.

Ειδικά αλλεργιολογικά τμήματα:

Αθήνα

- Παίδων Πεντέλης, τηλ.: 210 8036300, 210 8036200

- Παίδων Αγλαΐα Κυριακού, τηλ.: 210 7775610-1, 210 7783212

- Λαϊκό, τηλ.: 210 7771101, 210 7706001

- Νοσημάτων Θώρακος (Σωτηρία), τηλ.: 213 2011100, 213 2011200, 210 77763100

- Αττικό Πανεπιστημιακό Νοσοκομείο, τηλ.: 210 5831000, 210 5831100

- 401 Στρατιωτικό Νοσοκομείο (τηλ.: 210 7494000), ΝΙΜΤΣ (τηλ.: 210 7288001), Ναυτικό Νοσοκομείο (τηλ.: 210 7261000, 210 7261613)

Θεσσαλονίκη

- Ιπποκράτειο, τηλ.: 2310 892012

πηγή