Κραυγή αγωνίας από τα παιδιά που χάνονται στο λαβύρινθο του Διαδικτύου

Eπιθετικότητα, αλλαγή συμπεριφοράς, παραμέληση των μαθημάτων, δυσκολίες στις σχέσεις με τους φίλους… Κάποια παιδιά εγκαταλείπουν το σχολείο, περνούν ατέλειωτες ώρες στα internet cafe, παραμελούν τον εαυτό τους, ακόμη και την προσωπική τους υγιεινή. Είναι κάποια από τα χαρακτηριστικά των εφήβων που κάνουν κατάχρηση του Ίντερνετ.
Παιδιά, που χάνονται στο παιχνίδι του Διαδικτύου και δυσκολεύονται να προσαρμοστούν στην πραγματικότητα.

Γονείς, προσοχή! Ενημερωθείτε για τα όρια το χρόνο που το παιδί σας θα ασχοληθεί με το Διαδίκτυο. Το μέγιστο είναι περίπου 2 ώρες την ημέρα. Ξεφεύγοντας από το όριο αυτό, τα παιδιά μπορεί δυνητικά να οδηγηθούν σε υπερβολές και προβλήματα. Σχετικά με το θέμα μας ενημερώνει η λέκτορας του Πανεπιστημίου Αθηνών, παιδίατρος στη Β΄ Παιδιατρική Κλινική Πανεπιστημίου Αθηνών, Νοσοκομείου Παίδων «Π & Α. Κυριακού», επιστημονική υπεύθυνη της Μονάδας Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ) του ίδιου νοσοκομείου,. Άρτεμις Τσίτσικα.

Η κατάχρηση του Διαδικτύου αντιμετωπίζεται στη ΜΕΥ με εκπαίδευση και συμπεριφορικού τύπου παρέμβαση, καθώς και οικογενειακή συμβουλευτική» σημειώνει η κ. Τσίτσικα, ενώ προσθέτει:

Πρόληψη..

«Προκειμένου να προληφθεί η κατάσταση είναι σημαντικό -μεταξύ άλλων- να υπάρξει ενημέρωση των εφήβων και των οικογενειών τους σχετικά με τα όρια που συστήνονται διεθνώς για τον ημερήσιο χρόνο οθόνης-screen time (έως δύο ώρες ημερησίως), να αφιερώνεται χρόνος από τους γονείς για συν-πλοήγηση στο Διαδίκτυο μαζί με τα παιδιά τους, καθώς και να διδάσκονται οι κανόνες ασφαλούς χρήσης του Διαδικτύου στα σχολεία. Το Διαδίκτυο προσφέρει ουσιαστικά οφέλη και δυνατότητες στους νέους ανθρώπους και είναι ζήτημα ζωτικής σημασίας να διασφαλιστεί η εποικοδομητική χρήση του σε ένα πλαίσιο υγιούς σωματικής και ψυχοκοινωνικής ανάπτυξης».

-Τι σημαίνει «εξάρτηση» από το Διαδίκτυο; Πότε εμφανίστηκε για πρώτη φορά;

Η πρώτη περίπτωση είδε το φως της δημοσιότητας το 1997, στις ΗΠΑ. Το πρώτο Κέντρο Απεξάρτησης λειτούργησε το 1995, στην Πενσυλβάνια των ΗΠΑ, ενώ την ίδια χρονιά ο Νεοϋορκέζος ψυχίατρος Ivan Goldberg, εν μέρει αστειευόμενος, υιοθέτησε πρώτος τον όρο Internet addiction («εθισμός» στο Internet). Οι πρώτες περιπτώσεις αφορούσαν ενήλικες, ωστόσο τα επόμενα χρόνια το φαινόμενο επεκτάθηκε ραγδαία σε εφήβους και νέους. Ο όρος «εθισμός» χρησιμοποιείται μέσα σε εισαγωγικά, αφού οι επιστήμονες ανά τον κόσμο δεν έχουν ακόμη καταλήξει για το εάν πρόκειται για αληθή εθισμό ή όχι.
- Ποια τα κριτήρια που οριοθετούν την υπερβολική χρήση;

Θα πρέπει να ισχύουν τουλάχιστον πέντε από τα παρακάτω :
1. Παραμονή on-line για όλο και περισσότερο χρόνο.
2. Αποτυχία διαχείρισης του επερχόμενου αισθήματος διέγερσης ή/και κατάθλιψης.
3. Παραμονή on-line για περισσότερο από το προτιθέμενο χρονικό διάστημα.
4. Κίνδυνος απώλειας σχέσης ή ευκαιρίας εξαιτίας της χρήσης.
5. Ψεύδη, προκειμένου να καλυφθεί η αληθής έκτασης της χρήσης.
6. Χρήση προκειμένου να ελεγχθούν τα αρνητικά συναισθήματα.

-Πού οφείλεται το φαινόμενο;

«Το φαινόμενο φαίνεται πως είναι πολυπαραγοντικό. Παίζουν ρόλο η προσωπικότητα του εφήβου, η ύπαρξη συνοδών καταστάσεων (ντροπαλοί έφηβοι με χαμηλή αυτοεκτίμηση και δυσκολία στις κοινωνικές δεξιότητες, έφηβοι με υπερκινητικότητα, διαταραχές συμπεριφοράς ή καταθλιπτικό συναίσθημα κ.λπ.), το οικογενειακό περιβάλλον, τραυματικά γεγονότα κ.ά. Οι νέες κοινωνικές συνθήκες (έλλειψη χώρων φυσικής εκτόνωσης και κοινωνικοποίησης, η υπεραπασχόληση των γονέων και η γενικότερη απομόνωση και έλλειψη επικοινωνίας) ενδεχομένως να συμβάλουν στην εμφάνιση της κατάχρησης του Διαδικτύου».

-Ποιες ηλικιακές ομάδες παιδιών εμφανίζουν «εξάρτηση» από το Διαδίκτυο;

«Είναι συχνό κατά τη μέση εφηβεία (15-17 ετών), κατά την οποία οι έφηβοι πειραματίζονται και σταδιακά αυτονομούνται, καθώς και κατά την όψιμη εφηβεία (> 17 ετών) και τους νεαρούς ενήλικες. Οι περισσότεροι εξαρτημένοι έφηβοι ασχολούνται με «παιχνίδια», στο σπίτι ή τα internet café. Μπορεί να έχουν προβλήματα στο σχολείο, να απομονωθούν από την οικογένεια και τους φίλους, να είναι επιθετικοί με τους γονείς, να ζουν σε ένα δωμάτιο, να μην τρώνε αρκετά και ποιοτικά ή το αντίθετο (να τρώνε πολύ), να μην γυμνάζονται και να μην κοιμούνται για 24ωρα. Μπορεί ακόμη να παραμελούν την υγιεινή και καθαριότητά τους».

-Υπάρχουν περιπτώσεις παιδιών ηλικίας 10-11 ετών με εξάρτηση από το Διαδίκτυο. Σε ποιους λόγους φαίνεται να οφείλεται αυτού του είδους η εξάρτηση;

«Τα παραπάνω μπορεί να εμφανιστούν σε ηπιότερη μορφή κατά την πρώιμη εφηβεία. Όσο ο έφηβος μεγαλώνει και πλησιάζει τη μέση εφηβεία, ο πειραματισμός και η περιέργεια, η μη συνειδητοποίηση του κινδύνου και η φυσιολογική αντίδραση σε κάθε καταπίεση, γίνονται βασικά χαρακτηριστικά του (αποτελεί ακόμη αναπτυσσόμενο άτομο), και τον καθιστούν ευάλωτο και ευαίσθητο σε υπερβολές και εξαρτήσεις. Τα παραπάνω δεν είναι απόλυτα, αφού η χρονολογική ηλικία μπορεί να μην συμβαδίζει πάντα με το αναπτυξιακό ψυχοκοινωνικό και γνωστικό στάδιο: π.χ. ένας έφηβος 10 ετών μπορεί να βρίσκεται αναπτυξιακά στη μέση εφηβεία και να συμπεριφέρεται ανάλογα κ.λπ.».

Tα πρώτα συμπτώματα εξάρτησης

-Υπάρχουν κάποια πρόδρομα συμπτώματα της εξάρτησης από το Διαδίκτυο; Ποια συμπεριφορά των παιδιών ηλικίας έως και 10 ετών πρέπει να ανησυχήσει τους γονείς;

«Ο υπερβολικός χρόνος ενασχόλησης, η μονομανία, η παραμέληση των υποχρεώσεων και άλλων ασχολιών, η απότομη πτώση της σχολικής επίδοσης, η απομόνωση και η μείωση του χρόνου δραστηριοτήτων και του χρόνου που περνούν με φίλους, η επιθετικότητα, η μεταβολή της συμπεριφοράς, η αδιαφορία για πράγματα που παλιά τον/την ευχαριστούσαν, οι πονοκέφαλοι, η ξηρότητα οφθαλμών κ.ά.».

-Ποιες συμβουλές θα δίνατε στους γονείς παιδιών και εφήβων προκειμένου να προστατεύσουν τα παιδιά τους από μια μελλοντική εξάρτηση από το Διαδίκτυο;

-Από μικρή ηλικία θα πρέπει να τίθενται όρια (για πολλά θέματα) και να τηρούνται μέσα στην οικογένεια. Τα όρια (όταν δεν είναι υπερβολικά ή ιδιαίτερα αυστηρά) δεν καταπιέζουν τα παιδιά, αλλά τα κατευθύνουν και σημαίνουν ενδιαφέρον.

Είναι σημαντικά για θέματα ασφάλειας. Όσο το παιδί μεγαλώνει, τα όρια που θα ισχύσουν είναι καλό να συζητιούνται, ώστε να λαμβάνεται η γνώμη του παιδιού και του εφήβου.

Ο σεβασμός της προσωπικότητας παιδιών και εφήβων από πολύ μικρή ηλικία, είναι στοιχείο πολύ σημαντικό για την εφαρμογή πειθαρχίας.

-Τα όρια που τίθενται διεθνώς για χρόνο οθόνης-screen time κατά την παιδική και εφηβική ηλικία είναι περίπου δύο ώρες την ημέρα.

-Αφιερώστε χρόνο και διάθεση ώστε να ασχοληθείτε με θέματα Διαδικτύου ΜΑΖΙ με τα παιδιά.

-Τοποθετήστε τον υπολογιστή σε κοινόχρηστο χώρο, ώστε να μη δίνεται η δυνατότητα στο παιδί να απομονωθεί και να υπάρχει σχετική επιστασία.

-Χρήση φίλτρων για επιβλαβείς ιστοσελίδες είναι χρήσιμα στις μικρότερες ηλικίες, ενώ η συμμετοχή στις επιλογές του εφήβου (χωρίς υπερβολές ή/και παράλογες απαγορεύσεις), συμβάλλει σε ένα θετικό αποτέλεσμα.

-Ενημερώστε τα παιδιά με απλά λόγια από μικρή ηλικία για τα φαινόμενα «εθισμού» και παρενόχλησης.

-Εάν παρατηρήσετε υπερβολική χρήση ή/και συμπεριφορές «εθισμού», αναζητήστε αμέσως βοήθεια.

-Είναι σημαντικός ο ρόλος των γονέων στην πρόληψη;

«Η ποιοτική σχέση με τους γονείς, ο χρόνος που οι γονείς αφιερώνουν στα παιδιά και η ενασχόληση τους στο internet μαζί μπορούν να συμβάλλουν στην αποφυγή του φαινομένου. Η συναισθηματική κάλυψη των παιδιών, η καλή σχέση και η επικοινωνία όλων των μελών οδηγούν σε σωστή εφαρμογή ορίων μέσα στο σπίτι, τα οποία μπορούν να τηρούνται (οι ενοχικοί γονείς αδυνατούν να βάλουν όρια).

Το internet είναι ένα πολύ σημαντικό εργαλείο και δεν πρέπει να δαιμονοποιείται. Σωστή χρήση και όρια στις πιο ευαίσθητες ηλικίες είναι σημαντικά».

Στην πρόληψη του φαινομένου της κατάχρησης του Διαδικτύου μπορούν να συμβάλουν με τη συνεργασία τους, σύμφωνα με την κ. Τσίτσικα:

Α. Η οικογένεια, η οποία θέτει τα όρια χρήσης του Διαδικτύου στο παιδί και το παροτρύνει να συμμετέχει και σε άλλες δραστηριότητες π.χ. αθλητισμός κ.λπ.

Β. Το σχολείο, όπου το παιδί μαθαίνει την ασφαλή χρήση του Διαδικτύου και ενημερώνεται για τα φαινόμενα κατάχρησης, παρενόχλησης κ.λπ.

Γ. Τα ΜΜΕ τα οποία πρέπει να προσφέρουν ενημέρωση με αντικειμενικό τρόπο, χωρίς «άρωμα» reality.

Δ. Η πολιτεία, η οποία θα πρέπει να νομοθετήσει ένα νομικό πλαίσιο για τη λειτουργία των internet café, προγράμματα πρωτογενούς και δευτερογενούς πρόληψης στα σχολεία, εκπαίδευση γονέων κ.ά.

Ε. Οι ειδικοί υγείας, οι οποίοι οφείλουν να ερευνήσουν την κατάσταση στη χώρα μας και να ενημερώσουν άλλους ειδικούς, εκπαιδευτικούς, το κοινό, τα ίδια τα παιδιά και την πολιτεία.

Τα μέτρα αντιμετώπισης του φαινομένου

Εξήντα (60) έφηβοι με αίτημα την αντιμετώπιση της υπερβολικής χρήσης του Διαδικτύου απευθύνθηκαν στη Μονάδα Εφηβικής Υγείας (ΜΕΥ)

Σε πρώιμα στάδια το φαινόμενο αντιμετωπίζεται σχετικά εύκολα με σχετική εκπαίδευση και συμπεριφορικού τύπου θεραπεία, ενώ μετά την πλήρη εγκατάσταση και οργάνωσή του με τα περισσότερα κριτήρια, ο έφηβος δεν αναγνωρίζει ότι υπάρχει πρόβλημα, δεν συνεργάζεται, δεν θέλει καν να επισκεφθεί τη ΜΕΥ, μπορεί να λέει ψέματα, να χειρίζεται και να εξαπατά γονείς και θεραπευτές και γενικά έχει συμπεριφορά ατόμου εξαρτημένου από ουσίες (ναρκωτικά).

Το καλύτερο μέτρο αντιμετώπισης του φαινομένου είναι η πρόληψη.

Βένη Παπαδημητρίου
Πηγή Απογευματινή