Ενθαρρύνοντας το παιδί

Ο Τρυφερούλης Μικροφτερούλης ή αυτό που ξεχνάνε οι γονείς…
«Μπαμπά! Μπαμπά! Κοίτα τι ζωγράφισα: Είσαι εσύ, η μαμά, ο Ίων, το Μωρό…» Έχω μόλις μπει στο σπίτι και δεν έχω προλάβει να πάρω ούτε ανάσα. Το Μωρό έρχεται τρέχοντας και πιάνεται από το πόδι μου γελώντας χαρούμενα, η Πριγκίπισσα μου δείχνει τη ζωγραφιά της με μπλε, κόκκινα, πράσινα και μαύρα χρώματα σε μια απολύτως «αφηρημένη» σύνθεση, και από μια πόρτα εμφανίζεται ο Μεγάλος, κρατώντας το διαγώνισμα των Μαθηματικών: «Πήρα 18 στα 20!»

Πρέπει να τα κάνω να νιώσουν περήφανα. Να μοιραστώ τη χαρά τους. Και κυρίως να μην προσπεράσω το Μωρό γιατί θα αρχίσει να κλαίει πως δεν του δίνω σημασία. Προσπαθώ να μιλήσω και τότε το βλέμμα μου πέφτει πάνω στο τραπέζι: Το χαρτί αυτό δεν μπορεί να είναι τίποτε άλλο από τον λογαριασμό της Πιστωτικής (κρύος ιδρώτας…)
1163,5 ευρώ. Ημερομηνία εξόφλησης λογαριασμού 9/3/2009.
Είναι 6 Μαρτίου. Που θα τα βρω; Να τα γεννήσω;
Η Αγία Τριάδα, «ομοούσιος και αχώριστος» με παρακολουθούσε μάλλον απογοητευμένη…
«Αγκαλιά!» αναφώνησε το Μωρό (που δεν είναι πια μωρό για να εξηγούμαστε)
«Να πλύνω τα χέρια μου πρώτα» (τι μαθήματα υγιεινής θα δώσουμε αλλιώς;)
«Αγκαλιά! Αγκαλιά! Αγκαλιαααααααααά!!!»
Βλέπω ένα αγόρι κλαίει/ σπαρακτικά θρηνεί/ σπάσε καρδιά μου… Μπαίνω στο μπάνιο και κλείνω την πόρτα. Το Μωρό φωνάζει απ’ έξω και τη χτυπάει:
«Πόρτα! Πόρτα! Πόρτα» (κατά το «Τόρα! Τόρα! Τόρα»)
Βγαίνω γρήγορα και τον παίρνω αγκαλιά. Σφίγγεται πάνω μου σαν κοάλα. Σα να γύρισα μετά από τριάντα χρόνια στην ξενιτιά.
Μέσα στο γενικό χαμό, ξέχασα να πω κάτι καλό στον Μεγάλο για την επιτυχία του στα Μαθηματικά. Ξέχασα να πω στη Πριγκίπισσα πόσο μου άρεσε η ζωγραφιά της και να κάνω πως αναγνωρίζω τα πρόσωπα που περιγράφει.
Λάθος!
Είμαι σίγουρος πως αν η Κόρη είχε κάνει κάποια αταξία και αν ο Μεγάλος είχε φέρει κανένα διαγώνισμα μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας, τότε θα εύρισκα τον τρόπο και το χρόνο για να κάνω τις παρατηρήσεις μου… Και συχνά σε έντονο ύφος, όπως όλοι που γυρίζουμε εκνευρισμένοι από την άψογη εξυπηρέτηση που μας επιφυλάσσει η ωραία μας πόλη …
Είναι εύκολο να είσαι επικριτικός, αλλά δύσκολο να λες έναν καλό λόγο, ακόμη και στα παιδιά σου! Πόσες φορές κι εσείς οι ίδιοι ακούτε ένα «μπράβο» από τον περίγυρό σας; Πόσες φορές κάνετε τα πάντα για λίγη επιβεβαίωση που δεν βρίσκετε ποτέ;
Ενώ ξέρετε πως μόλις κάνετε το παραμικρό λάθος, είναι όλοι έτοιμοι να σας ζητήσουν το λόγο…
Αυτή τη συμπεριφορά που μας ενοχλεί, την ακολουθούμε ακόμη κι εμείς. Και μάλιστα εκεί που χρειάζεται περισσότερο να την αποφύγουμε.
Τα παιδιά που οι γονείς τους τα ενθαρρύνουν και τα επιβραβεύουν (με μέτρο) δεν χαίρονται απλώς περισσότερο την παιδική τους ηλικία. Πετυχαίνουν πιο εύκολα στους στόχους τους και δεν αποθαρρύνονται από τις αποτυχίες τους. Γίνονται και πολύ πιο ισορροπημένοι συναισθηματικά ενήλικες, έχουν αυτοπεποίθηση, λιγότερες ανασφάλειες και δεν αναζητούν στους άλλους την επιβεβαίωση.

Βοηθώντας το παιδί μας να …πετάξει!
Η Θεοδοσία Καραγιάννη είναι σχολική ψυχολόγος και εκπαιδεύτρια των Σχολών Γονέων. Όπως έχω ήδη αναφέρει σε προηγούμενες αναρτήσεις, έχει γράψει και ένα έξοχο παραμύθι, τον «Τρυφερούλη Μικροφτερούλη» (εκδόσεις Φαντασία), που δείχνει πόσο μεγάλη σημασία έχει το να ενθαρρύνεις ένα παιδί και να το βοηθάς ακόμη κι αν ξεκινάει από μια μειονεκτική βάση:
«…Κάθε άνθρωπος είναι φτιαγμένος -από τη φύση του- να κοιτά ψηλά, να οραματίζεται και να προσπαθεί ν' αγγίξει το όνειρο του. Για να το πετύχει, όμως, χρειάζεται φτερά που θα τον βοηθήσουν να φτάσει γρηγορότερα και ευκολότερα. Τα φτερά είναι οι ικανότητες του καθενός. Κάποιοι, όμως, έχουν μικρότερα φτερά και νιώθουν διαφορετικοί. Παρ' όλ' αυτά, μπορούν κι εκείνοι ν' ανέβουν ψηλά - απλώς χρειάζονται δίπλα τους κάποιους για να τους μάθουν τον τρόπο ν' ανοίγουν τα φτερά τους και να πετούν όλο και πιο ψηλά…»
Της ζήτησα να μου γράψει σε ένα χαρτί για να το έχω μπροστά μου και να το βλέπω, ώστε να μου θυμίζει αυτά που δεν πρέπει να ξεχνάω για την ενθάρρυνση και την επιβράβευση του παιδιού. Σας προτείνω να κόψετε το κομμάτι που ακολουθεί και να το έχετε κι εσείς μπροστά σας. Γιατί δεν ξεχνάμε ποτέ να μαλώνουμε το παιδί, συχνά όμως ξεχνάμε να το επιβραβεύσουμε…

Τι είναι ενθάρρυνση;
•Το παιδί χρειάζεται ενθάρρυνση τόσο για πράγματα που κάνει καλά (επιβράβευση) όσο και για πράγματα που δεν κάνει καλά (ενίσχυση).
•Έτσι, η ενθάρρυνση βοηθά το παιδί να αποκτήσει αυτοεκτίμηση για όσα κάνει καλά αλλά και θάρρος να προσπαθήσει για όσα δεν κάνει καλά.
•Ενθάρρυνση= εν+ θάρρος, δηλαδή βάζω το «θάρρος» μέσα στο παιδί μου, ώστε να μπορεί να στέκεται στα πόδια του όταν δε θα είμαι δίπλα του.

Ποια είναι η φιλοσοφία της ενθάρρυνσης;
•Αποφεύγουμε εκφράσεις του τύπου: «είσαι τέλειος, πανέξυπνος, πανέμορφος, το καλύτερο παιδί» , όταν επαναλαμβάνονται συχνά- αγχώνουν το παιδί και το κάνουν πολύ συνεσταλμένο ή πολύ ανταγωνιστικό. Το παιδί νιώθει ότι με αυτές τις λέξεις κρίνεται η αξία του.
•Αντίθετα, εστιάζουμε στα θετικά σημεία των παιδιών και στην προσπάθεια. Η ενθάρρυνση ενδιαφέρεται για την ικανότητα του παιδιού να αντιμετωπίσει θετικά τη ζωή και να έχει εμπιστοσύνη στον εαυτό του.

Τακτικές ενθάρρυνσης:
•Ψάχνουμε να βρούμε πράγματα που κάνει το παιδί μας καλά. Έτσι, π.χ. αν έχει να μάθει 8 λέξεις και κάνει 3 λάθη στην ορθογραφία, μπορούμε να του πούμε: «Βλέπω ότι έγραψες σωστά τις πέντε λέξεις» αντί «έκανες 3 λάθη».
•Περιγράφουμε με πολλά λόγια στο παιδί αυτό ακριβώς που βλέπουμε και μας αρέσει: π.χ. «Τι ωραίο δωμάτιο, όπως το συγύρισες! Τι ωραία που έχεις διακοσμήσει αυτή τη γωνιά» κτλ. αντί «Τι καλό παιδί που είσαι όταν συγυρίζεις το δωμάτιό σου!»
•Μιλάμε για τα ευχάριστά συναισθήματά μας ως προς αυτό που έκανε το παιδί, π.χ. «Πόσο όμορφα νιώθω όταν μπαίνω σε αυτό το δωμάτιο, έτσι όπως το καθάρισες!».
•Επιβραβεύουμε την προσπάθεια και βελτίωση του παιδιού, π.χ. «τι όμορφα γράμματα που έχεις αρχίσει να κάνεις! Τώρα είναι πιο στρογγυλά από πριν. Βλέπω ότι έχεις βελτιωθεί!»
•Δίνουμε επιλογές στο παιδί για να νιώσει υπεύθυνο και εμπιστοσύνη στον εαυτό του, π.χ. «Θα βγούμε έξω. θα φορέσεις το μπλε ή το κόκκινο μπουφάν; Εσύ αποφάσισε». Όπου μπορούμε, αφήνουμε τα παιδί να επιλέγει για να του δίνουμε το μήνυμα ότι είναι ικανό να αποφασίζει για πράγματα που το αφορούν.
•Δίνουμε πολλές ευκαιρίες στο παιδί να επανορθώσει, π.χ. «Σήμερα δε θα έρθεις μαζί μου, γιατί δεν κράτησες τη συμφωνία. Αύριο μπορείς να ξαναπροσπαθήσεις.»
•Αφήνουμε το παιδί να κρυφακούσει την ώρα που μιλάμε σε κάποιον για τα θετικά στοιχεία του παιδιού μας, π.χ. «Πού να στα λέω! Σήμερα το παιδί κάθισε και διάβασε πολύ συγκεντρωμένο! Πιστεύω ότι μεγαλώνει και αρχίζει να συμπεριφέρεται υπεύθυνα!»
•Διαχωρίσουμε την πράξη (καλή ή κακή) από αυτόν που την έκανε. Αποφεύγουμε τους χαρακτηρισμούς «είσαι καλό/ κακό παιδί». Μπορούμε να πούμε: «Το να βοηθάς το συμμαθητή σου είναι πράγματι μια καλή πράξη. Αυτό θα πει “αγάπη”/ «συνεργασία”!» αντί «είσαι πολύ καλό παιδί όταν βοηθάς τους άλλους».
•Αποφεύγουμε την ενθάρρυνση με “όρους” («σ’ αγαπώ όταν φέρνεις καλούς βαθμούς»)
•Χρησιμοποιούμε εκφράσεις του τύπου: «καλή ιδέα!»/ «στ’ αλήθεια, ξέρεις να χρησιμοποιείς το μυαλό σου, τη φαντασία σου»/ «μ’ αρέσουν οι ιδέες σου»/ «τι νομίζεις ότι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό;»/ «πώς βρήκες αυτή την ωραία ιδέα;»/ «δεν πειράζει. Προσπάθησε πάλι.»

Ωραία η ενθάρρυνση, αλλά… αν το παρακάνουμε;
•Κάθε ενθάρρυνση που είναι υπερβολική δε βοηθά. Ακόμη και η ενθάρρυνση θέλει μέτρο. Γι’ αυτό, αποφεύγουμε τις υπερβολές και λέμε την αλήθεια.
•Η ενθάρρυνση λειτουργεί παράλληλα με την οριοθέτηση. Έτσι, άλλες φορές πρέπει να ενθαρρύνουμε το παιδί που απογοητεύεται (π.χ. «προσπάθησε λίγο ακόμα να λύσεις την άσκηση. Ξαναδιάβασε την εκφώνηση») και άλλες φορές να του βάλουμε όρια (π.χ. «αν συνεχίσεις να αφαιρείσαι την ώρα που διαβάζεις, εγώ δε θα μπορώ να σε βοηθήσω μετά).

Πηγή