Παιδί-αθλητισμός-άγχος-στρες

Δημιουργεί ο ανταγωνιστικός αθλητισμός υπερβολικό στρες στο παιδί;
Ο ανταγωνισμός μπορεί να δημιουργήσει άγχος στο παιδί αν αποτελέσει αιτία να νιώσει ότι η αξία του εξαρτάται από την επίδοσή του. Όταν τα πράγματα τα οποία αισθάνεται το παιδί ως πιο σημαντικά-όπως είναι η αγάπη και η αποδοχή των άλλων-εξαρτώνται από τις καλές επιδόσεις, υπάρχει η πιθανόητα να τα καταβάλει το άγχος. Οι έρευνες δείχνουν πως ο φόβος της αποτυχίας και η ανησυχία που νιώθει το παιδί μήπως δεν αποδώσει καλά σε κάποιο αγώνα, πιθανότατα αποτελούν τις σημαντικότερες αιτίες για στρες και νευρικότητα στον τομέα του παιδικού αθλητισμού.
Τα παιδιά ανησυχούν μήπως αποτύχουν, μήπως δεν σταθούν ικανά να ανταπεξέλθουν στις απαιτήσεις του αναταγωνισμού. Μπορεί να νιώσουν άγχος πριν, κατά τη διάρκεια και ύστερα από έναν αγώνα. Μια έρευνα που έγινε στις ΗΠΑ, έδειξε ότι το 62% των παιδιών ανησυχεί μήπως δεν παίξει καλά ή κάνει κάποιο λάθος, ενώ το 23% δήλωσε πως το άγχος μπορεί να σταθεί αιτία να εγκαταλείψουν τον αθλητισμό.

Ωστόσο, τα παιδιά που παίρνουν μέρος σε ατομικά αθλήματα μπορεί να νιώσουν περισσότερο ''ανταγωνιστικό στρες'' από εκείνα που συμμετέχουν σε ομαδικά αθλήματα. Το άγχος που νιώθουν πριν τον αγώνα, αυξάνεται ακόμα περισσότερο όταν πιέζονται από τους γονείς και τους προπονητές να κερδίσουν. Η αβεβαιότητα που νιώθουν για κάποιο αγώνα, το πόσο σημαντικός είναι ο αγώνας αυτός, καθώς και η σειρά που μπορεί να αγωνιστούν, μπορεί να αποτελέσουν παράγοντες άγχους.
Ο αθλητικός ψυχολόγος Δρ Rainer Martens , ειδικός στον παιδικό αθλητισμό, διατυπώνει την εξής θεωρία: Το ''ανταγωνιστικό στρες'' μπορεί να παρομοιαστεί με έναν ιό. Αν το παιδί δεχθεί μια μεγάλη δόση μονομιάς, μπορεί να αρρωστήσει. Οι μικρές, προσεκτικά ελεγχόμενες δόσεις επιτρέπουν στο παιδί να μάθει πως να διοχετεύει το άγχος του με τέτοιο τρόπο, ώστε να αποτελεί βοήθεια και όχι εμπόδιο, στη βελτίωση των επιδόσεών του. Προσεκτικά επιλεγμένοι αγώνες με ρεαλιστικούς στόχους και προσδοκίες βοηθούν το παιδί να μάθει ότι αθλητισμός σημαίνει ψυχαγωγία. Μια ψυχαγωγία που μπορεί να απολαμβάνει ανεξάρτητα από το αποτέλεσμα.
Έχουν διατυπωθεί ανησυχίες σχετικά με το αν το στρες του ανταγωνιστικού αθλητισμού μπορεί να εμποδίσει τη συναισθηματική ανάπτυξη των μικρών παιδιών. Κάποιοι ειδικοί μάλιστα αμφιβάλλουν αν τα μικρά παιδιά θα πρέπει να συμμετέχουν σε οργανωμένες προπονήσεις και αγώνες. Πιστεύουν ότι η νεαρή τους ηλικία δεν τους επιτρέπει να ανταπεξέλθουν στο άγχος που αποτελεί βασικό στοιχείο του ανταγωνιστικού αθλητισμού. Ωστόσο, μια έρευνα που διεξήγαν ο Δρ Martens και η Δρ Julie Simon έδειξε ότι παρόλο που ο αθλητισμός αναμφίβολα προκαλεί στρες, δεν πρόκειται για κάτι χειρότερο από το στρες που νιώθει ένα παιδί όταν πρόκειται να γράψει κάποιο διαγώνισμα ή να συμμετέχει στην σχολική ορχήστρα.
Ποιά είναι τα σημάδια του στρες εξαιτίας του ανταγωνισμού;
Κάποια παιδιά είναι από τη φύση τους επιρρεπή στο άγχος και στο στρες απ΄ότι κάποια άλλα. Τα παιδιά αυτά περιγράφονται ως άτομα που παρουσιάζουν το ''άγχος ως χαρακτηριστικό''. Τα παιδιά των οποίων το επίπεδο του άγχους ως χαρακτηριστικό είναι υψηλό, έχουν την τάση να βλέπουν τον κόσμο περισσότερο απειλητικό απ΄ότι τα υπόλοιπα. Στα παιδιά αυτά, τα οποία περιγράφονται από τους γονείς τους ως ''παιδιά που διαρκώς ανησυχούν'' , ο ανταγωνιστικός αθλητισμός πιθανότατα δημιουργεί περισσότερο στρες απ΄οτι στα υπόλοιπα. Επίσης, τα παιδιά που διαθέτουν χαμηλή αυτοπεποίθηση και αυοεκτίμηση, τα αοποία αισθάνονται ότι έχουν ελάχιστο έλεγχο πάνω στη ζωή τους, μπορεί να νιώσουν περισσότερο στρες.
Υπάρχουν αρκετά σημάδια που μπορεί να βοηθήσουν γονείς και προπονητές να αναγνωρίσουν τα παιδιά που είναι ιδιαίτερα επιρρεπή στο στρες και που ίσως να μην μπορούν
να ανταπεξέλθουν με επιτυχία στην πίεση. Τα σημάδια αυτά φτάνουν από τις ''πεταλούδες στο στομάχι'' ως τον ακραίο φόβο και πανικό, που πολλές φορές οδηγεί το παιδί στην άρνηση της συμμετοχής στον αγώνα. Άλλα σημάδια του στρες είναι η έλλειψη αυτοσυγκέντρωσης, η ανησυχία, οι αυξημένοι καρδιακοί παλμοί, η ναυτία, ο στομαχόπονος, οι ακατάπαυστες νευρικές κινήσεις, η ανικανότητα να σταθεί το παιδί ήρεμο και η κόπωση.
Το στρες προκαλεί επίσης αύξηση του μυικού τόνου. Αν ο μυικός τόνος παραμείνει αυξημένος για μεγάλο χρονικό διάστημα, τα αποτελέσματα είναι ο πόνος, η δυσκαμψία και η κόπωση. Τα παιδιά που υποφέρουν από στρες κουράζονται πιο εύκολα, δυσκολεύονται να πάρουν αποφάσεις, ξεχνούν εύκολα και παρουσιάζουν αδυναμία συγκέντρωσης.
Άλλα συνηθισμένα σημάδια και συμπτώματα που σχετίζονται με το παιδικό άγχος είναι:
-Αυπνίες, ξύπνημα νωρίς το πρωί και οποιαδήποτε αλλάγή στο πρόγραμμα του ύπνου.
-Εφιάλτες και άσχημα όνειρα.
-Αλλαγές στις διατροφικές συνήθειες και απώλεια όρεξης.
-Αλλαγές στη διάθεση, όπως ευθιξία και επιθετικότητα.
-Εκμετάλλευση καταστάσεων.
-Ανησυχία ή ακατάπαυστες νευρικές κινήσεις.
-Συμπτώματα υποχονδρίας: παράπονα για διάφορες σωματικές ενοχλήσεις, συνήθως την ημέρα του αγώνα.
-Συχνουρία και διάρροια.
Για να εκτιμήσουν οι γονείς το επίπεδο του στρες , πρέπει να διαπιστώσουν πως νιώθει το παιδί πριν από έναν αγώνα. Μπορούν να ρωτήσουν αν αισθάνεται νευρικότητα ή ναυτία, ή αν ανησυχεί μήπως κάνει κάποιο λάθος. Με το να του προσφέρουν άφθονη ενθάρρυνση κάθε φορά που πρόκειται να συμμετέχει σε κάποιο αγώνα, θα το κάνουν να πάψει να δίνει σημασία σε ενδεχόμενα λάθη.
Είναι κάποια παιδιά σε θέση να ανταπεξέλθουν στο στρες καλύτερα από κάποια άλλα;
Κάθε παιδί διαφέρει στον τρόπο που αντιμετωπίζει το στρες και βέβαια κάποια παιδιά είναι σε θέση να το αντιμετωπίζουν καλύτερα από κάποια άλλα. Οι ειδικοί πιστεύουν πως υπάρχουν αρκετοί παράγοντες που επηρρεάζουν την ικανότητα ενός παιδιού να ανταπεξέρχεται στο στρες. Τέτοιοι είναι η προσωπικότητα του παιδιού, η ευφυία του και ο βαθμός της αυτοεκτίμησής του.
Σε ένα άρθρο με τίτλο''Αιτίες άγχους των παιδιών σε σχέση με τον αθλητισμό'' που περιλαμβάνεται στο βιβλίο ''Προπονώντας τα παιδιά στον αθλητισμό'' ο Stephen Rowley αναφέρει πως οι διάφοροι παράγοντες, όπως είναι το φύλλο του παιδιού, η ευφυία του και ο βαθμός υποστήριξης που του δείχνουν οι γονείς και οι προπονητές του, μπορεί να επηρρεάσει την ικανότητά του να ανταπεξέρχεται σε καταστάσεις που προκαλούν στρες.
Πιο συγκεκριμένα, παρατηρεί τα εξής:
-Σε αντίθεση με ότι συμβαίνει στο ξεκίνημα της εφηβείας, πριν από την εφηβεία τα αγόρια είναι περισσότερο επιρρεπή στο άγχος εξαιτίας του ανταγωνισμού απ΄οτι τα κορίτσια. Αιτία για τη διαφορά αυτή μπορεί να είναι το γεγονός πως οι γονείς στηρίζουν σε μικρότερο βαθμό τα αγόρια που δε μπορούν να ανταπεξέλθουν στο στρες. Μπορεί επίσης τα ίδια τα αγόρια, να δίνουν μεγαλύτερη σημασία στα σπορ απ΄οτι τα κορίτσια.
-Υπάρχουν στοιχεία που δείχνουν πως τα παιδιά που αποδίδουν καλύτερα στο σχολείο, μπορεί να είναι σε θέση να ανταπεξέρχονται ευκολότερα στο στρες. Ίσως τα παιδιά αυτά να διαθέτουν περισσότερη αυτοεκτίμηση ή περισσότερες δεξιότητες στην επίλυση προβλημάτων απ΄ότι οι συνομήλικοί τους.
-Οι στενές σχέσεις και η συμπαράσταση από την οικογένεια, φίλους ή προπονητή παίζουν σημαντικό ρόλο στην προστασία του παιδιού από το στρες. Αν το παιδί γνωρίζει πως μπορεί να μιλήσει σε κάποιον για τις ανησυχίες και τα άγχη του, τα συμπτώματα του στρες μειώνονται σε σημαντικό βαθμό.
Μπορούμε να κατανοήσουμε εύκολα μερικά από τα συμπτώματα του στρες εξαιτίας του ανταγωνισμού αν συνειδητοποιήσουμε πόσο πολύ επηρρεάζουν οι ενήλικες τα παιδιά και με πόσο στρες αντιμετωπίζουν οι ίδιοι τους αθλητικούς αγώνες. Στο βιβλίο με τίτλο ''Αθλητισμός για παιδιά και νέους'' , η Δρ tara Scanlan γράφει: ''Ο αθλητισμός είναι δημόσια υπόθεση. Σε αντίθεση με τις συνθήκες στη σχολική αίθουσα, όπου η επιτυχία ή η αποτυχία σε ένα διαγώνισμα μαθηματικών για παράδειγμα μπορεί να αποτελέσει ιδιωτική εμπειρία, μη παρατηρήσημη από τους άλλους, μια κίνηση στον αγωνιστικό χώρο παρακολουθείται από συμπαίκτες, αντιπάλους, προπονητές, γονείς και θεατές''.
Τα μικρά παιδιά που νιώθουν να πιέζονται από γονείς και προπονητές να αποδώσουν καλύτερα ή να κερδίσουν σε έναν αγώνα, βιώνουν το στρες πριν από τον αγώνα σε μεγαλύτερο βαθμό.
''Το να κερδίσει κανείς τον αγώνα χάνοντας το παιδί είναι μια θυσία πέρα για πέρα ευτελής'' Δρ Terry Orlick και Cal Botterill (Every Kid Can Win-Κάθε παιδί μπορεί να κερδίσει).

Πηγή: Janet LeBlanc & Louise Dickson