Συναισθηματική νοημοσύνη

Aπό την πρώτη μέρα της ζωής, αναζητούμε την ασφάλεια. Αυτή η ενστικτώδης ανάγκη προσωποποιείται στους γονείς. Και δεν υπάρχει πιο επίκαιρη αφορμή να θυμηθούμε κάτι τέτοιο από τις γιορτές.

Από τoν Dr Στέφανο Καραγιαννόπουλο

Ειναι γνωστό ιατρικά ότι ο άνθρωπος χαίρεται και λειτουργεί καλύτερα γνωρίζοντας ότι διαθέτει κοινωνικά στηρίγματα. Το πατρικό σπίτι δεν προσφέρει μόνο στέγη. Είναι θερμοκήπιο προσωπικότητας. Εκπαιδεύει το μυαλό και την καρδιά να αγαπά, να εργάζεται.

Η Ανθρωπολογία τοποθετεί τον άνθρωπο στην ίδια ομάδα ζώων με τα ανώτερα πρωτεύοντα θηλαστικά. Ολα τα πρωτεύοντα έχουν κοινά χαρακτηριστικά, όπως διάρκεια ζωής επταπλάσια του χρόνου που απαιτήθηκε για την πλήρη ανάπτυξη του σώματος. (Στον άνθρωπο, με 7x18 έτη, το γονιδιακό προσδοκώμενο ζωής βρίσκεται περίπου στα 124 έτη). Επίσης, μονογαμία, συχνό θηλασμό, αργό απογαλακτισμό, στενή σχέση μητέρας-βρέφους, ποικίλη αλλά μικρού βαθμού άμεση συμμετοχή των αρσενικών ενηλίκων στην ανατροφή των παιδιών. Η ενστικτώδης αυτή συμπεριφορά των μελών της οικογένειας δρομολογεί και διαμορφώνει τον τρόπο με τον οποίο οι γονείς προσφέρουν φροντίδα στο παιδί. Με τις κύριες επιρροές να περιστρέφονται στα θέματα αγάπης-μίσους και εξάρτησης-ανεξαρτησίας. Το παιδί, όσο πιο συναισθηματικά δεμένο είναι με το άμεσο οικογενειακό περιβάλλον τόσο πιο εύκολα πετυχαίνει την ομαλή προσαρμογή του στην κοινωνία. Η συναισθηματική ωρίμανση του δεσίματος της γονικής φροντίδας πραγματώνεται σταδιακά. Οικογενειακές στιγμές καθημερινής συνάντησης, αλλά και γιορτινές γεμάτες μυρωδιές και ζεστά χρώματα στολίζουν με ισχυρές αναμνήσεις και γλυκές παντοτινές θύμησες τη γονική φωλιά. Αυτήν την αποστολή υπηρετούν και μεγιστοποιούν οι θρησκευτικές εορτές και οι επέτειοι. Ο γονιός στα παιδικά μάτια παίρνει τη μορφή επίγειου θεού που δένεται μαζί του.

Τα θεμέλια για την ανάπτυξη της «βασικής πίστης» στη ζωή τοποθετούνται από τη μητέρα, που παρέχει συνεχή, σταθερή και ανεξάντλητη αγάπη. Το παιδί αναγνωρίζει ότι μπορεί να ζήσει στο περιβάλλον του σπιτιού όταν αυτό κατανοεί και τροφοδοτεί τις ανάγκες του. Αρχίζει να ανακαλύπτει τα όριά του προβάλλοντας τις απαιτήσεις του και επιδεικνύοντας ισχυρογνωμοσύνη ως ένδειξη ελέγχου της δύναμής του. Οι γονείς, δείχνοντας κατανόηση στην προσπάθεια αυτοελέγχου του, ενισχύουν και αυξάνουν το αίσθημα αυτοεκτίμησης και υπερηφάνειάς του.

Στα πρώτα 10 χρόνια ζωής, ο άνθρωπος έχει αποκρυσταλλώσει τη μορφή του κόσμου μέσα στον οποίο ζει: Τι μπορεί να περιμένει από αυτόν και πώς εκείνος τον υποδέχεται. Τότε ακριβώς χτίζει το ψυχικό του κάστρο. Από εκεί, εφορμά κάθε πρωί και εκεί επιστρέφει κάθε βράδυ φορτωμένος επιτυχίες (ή αποτυχίες). Μέσα από τις πολεμίστρες του, ατενίζει τον έξω κόσμο. Μια επιπόλαιη συμπεριφορά από την πλευρά των γονέων μπορεί να οδηγήσει το παιδί στην υιοθέτηση αισθημάτων κατωτερότητας, πλήττοντας το χαρακτήρα του και κατακερματίζοντας την προσωπική του εικόνα. Το παιδί μπορεί να τραυματιστεί ψυχικά και να γεμίσει αισθήματα φόβου, αποτυχίας και ενοχής, μην τολμώντας πρωτοβουλίες στη μετέπειτα ζωή του. Η ενθάρρυνση, η προτροπή και η προώθηση, ώστε να πραγματοποιήσει τα μικρά παιδικά του όνειρα, είναι το κλειδί για να αποκτήσει τη θέληση και τη δύναμη να αδράξει τις ευκαιρίες και να υλοποιήσει τις πολυπόθητες φιλοδοξίες του. Ο άνθρωπος διαμορφώνει την τύχη του ?με την καριέρα και την υγεία να χτίζονται καθημερινά.

Οι σύγχρονοι νέοι των οικογενειών Δυτικού τύπου υποστηρίζουν ότι οι γονείς τους εμποδίζουν την ανεξαρτησία τους. Κάτι που αναμφισβήτητα ενσταλάχθηκε από τους ίδιους τους γονείς σε μια προσπάθεια «υπερκαλυμμένης» κοινωνικοποίησης των παιδιών τους. Οι εμπειρίες μέσα στο γονικό σπίτι και οι άνθρωποι που κινούνται σε αυτό δίνουν τα στοιχεία με τα οποία το παιδί θα οικοδομήσει το χαρακτήρα του. Σε αυτόν το χωροχρόνο της βασικής εκπαίδευσης ξεκινούν να συλλειτουργούν η φυσική ευφυΐα και η συναισθηματική νοημοσύνη. Η ευφυΐα μόνη μπορεί να εγγυηθεί ακαδημαϊκές δεξιότητες. Σε συνδυασμό με τη συναισθηματική νοημοσύνη, χαρίζει ζωή άξια να τη ζήσει κανείς. Στο σημείο αυτό θαυματουργούν οι γονείς, εντοπίζοντας τις φυσικές τάσεις και τα χαρίσματα του παιδιού. Ετσι, ο δρόμος προς την επιτυχία εξομαλύνεται και επιταχύνεται.

Το παιδικό μυαλό εξελίσσεται σωστά μέσα στην οικογένεια, αποκτώντας την ικανότητα να διακρίνει και να αντιδρά κατάλληλα στις διαθέσεις, τα κίνητρα και τις προσδοκίες των άλλων. Η ωρίμανση της συναισθηματικής νοημοσύνης οδηγεί στην αυτοεπίγνωση: Το υπέρτατο πνευματικό εφόδιο κατά το Σωκράτη. Ο άνθρωπος παραμένει ήρεμα καρτερικός, γνωρίζοντας ότι θρίαμβος και συμφορά είναι δύο παροδικές συναισθηματικές καταιγίδες. Αρκεί να υπάρχει υγεία. Αυτή περιφρουρείται από τον ίδιο με πρόληψη, την πρωτότοκη κόρη της ευφυΐας.

Θύματα κακής διάθεσης είναι συνήθως άνθρωποι που κουβαλάνε αποθέματα λύπης από τα παιδικά τους χρόνια. Εγκλωβισμένοι στα αόρατα δεσμά τους, καταφεύγουν σε ευφοριογόνες ουσίες. Η νευρογενής βουλιμία ή ανορεξία είναι παθήσεις που αναπτύσσονται σε άτομα με ανώριμη συναισθηματική νοημοσύνη καθηλωμένα στο «στοματικό στάδιο» ψυχικής ανάπτυξης. Στην αντίθετη πλευρά, βρίσκονται τα άτομα που απέκτησαν ως εφόδιο το θάρρος για τη ζωή. Αυτά διαθέτουν βασική πίστη στις ικανότητες υλοποίησης των στόχων τους ?όσες δυσκολίες και αν πρέπει να προσπεράσουν. Επινοητικοί στην ανεύρεση τρόπων και μεθόδων, έχουν τη δύναμη να τροφοδοτούν τον εαυτό τους με τα απαιτούμενα θετικά κίνητρα.

Η υπερπροστασία λειτουργεί αρνητικά. Το παιδί πρέπει να λάβει τα σωστά μηνύματα, κατανοώντας ότι η επιμέλεια, η επιμονή, η υπομονή και η εργατικότητα αποτελούν τους παράγοντες της επιτυχίας του. Με τον άνθρωπο να είναι βιολογικά προετοιμασμένος για να εδραιώσει την παρουσία του ως μέλους μιας ομάδας, να εξασφαλίσει την επιβίωσή του και να δημιουργήσει νέους δεσμούς με άτομα εκτός οικογενειακής εστίας. Τα γονίδια έφεραν το σημερινό άνθρωπο από τη Λίθινη Εποχή στη Διαστημική διαπαιδαγωγούμενα.

Η παλαιού τύπου κοινωνικοποίηση του ατόμου μέσω της εκτεταμένης οικογένειας, με τα μέλη προηγούμενης και επόμενης γενιάς να συμβιώνουν κάτω από την ίδια στέγη ανταλλάσσοντας εμπειρίες, δεν είναι πλέον συνηθισμένη. Η πυρηνικού τύπου οικογένεια αποτελεί μια παγκόσμια κοινωνική ομάδα, με τα νεότερα μέλη να έχουν πετύχει σε ικανοποιητικό βαθμό την κοινωνική τους αυτάρκεια, εκπαιδεύοντας ανάλογα τα παιδιά. Ολα είναι δρομολογημένα από τη φύση να ανθίζουν μέσα στην οικογένεια. Τα αυτιστικά παιδιά, π.χ., προέρχονται συνήθως από υιοθεσία ή έχουν στερηθεί από τις πρώτες μέρες της ζωής τους τη φυσική μητρική αγκαλιά. Το φαινόμενο αποδίδεται στη βιολογική «έλλειψη αναγνώρισης της μητέρας». Το παιδί, κατά τη φυσιολογική κύηση, αποτυπώνει τα βιολογικά «σήματά» της. Αυτά είναι οι δονήσεις του ρυθμού της καρδιάς της και οι παλμοί της φωνής της.

Στην ενδομήτρια ζωή, διαβιούμε σε μια «κύστη νερού». Το νερό, που είναι καλός αγωγός του ήχου, δίνει την ικανότητα αποτύπωσης των ποιοτικών χαρακτηριστικών αυτών των ήχων. Στην αγκαλιά της κατά το θηλασμό, με το ένα αφτί ακουμπισμένο στο στήθος, η ίδια η ποιότητα ήχων πιστοποιεί τη συνέχεια της παρουσίας της. Αυτά τα βιολογικά σήματα δεν μπορούν να αναπαραχθούν στην αγκαλιά μιας άλλης γυναίκας. Στον άνθρωπο, το άγνωστο πυροδοτεί άγχος και φόβο. Και το νεογνό διαισθάνεται από την πρώτη στιγμή την αλλαγή περιβάλλοντος, με τις γνωστές συνέπειες.

«Λίγα αγόρια γίνονται καλύτερα από τον πατέρα τους. Πολλά γίνονται χειρότερα. Σε αυτό, ιδίως, φταίει η μητέρα». ―Ομηρος

Οταν η οξυδέρκεια συναντά την επιστημονική επιβεβαίωση...

Πηγή