Αρκετοί από εμάς, κατά διαστήματα, έχουμε δεχτεί σχόλια από φίλους και συγγενείς, ή ακόμα και οι ίδιοι έχουμε εντοπίσει ότι κάποιες ιδέες και συμπεριφορές μας κρύβουν αδικαιολόγητη ανησυχία για διάφορες καταστάσεις. Για παράδειγμα, κάποιος μπορεί να τσεκάρει πάνω από μια φορά αν έχει κλειδώσει τις μπαλκονόπορτες και αν έχει κλείσει τις ηλεκτρικές συσκευές πριν φύγει από το σπίτι. Ακόμη περισσότερο, κάποιος που έχει ήδη ελέγξει και έχει απομακρυνθεί, επιστρέφει πάλι στο σπίτι του, προκειμένου να ξαναελέγξει. Κάποιος άλλος μπορεί να θέλει να τακτοποιεί τα αντικείμενά του κατά έναν συγκεκριμένο τρόπο και με συγκεκριμένη σειρά και να δυσανασχετεί όταν αυτή η σειρά διαταραχτεί. Αλλος τέλος να έχει ανησυχίες σχετικές με την καθαριότητα και αυτές να τον καθιστούν σχολαστικό στην καθαριότητα.
Αποτελούν τα παραπάνω επαρκείς ενδείξεις για να θεωρηθεί ότι κάποιος πάσχει από ιδεοψυχαναγκασμό; Οχι, αποτελούν απλώς κάποια τάση, αλλά τα κριτήρια για να χαρακτηριστούν οι παραπάνω εμπειρίες ως παθολογικές (και θα αναλυθούν παρακάτω) είναι πιο συγκεκριμένα και προϋποθέτουν ότι η καθημερινότητα του ατόμου επηρεάζεται έντονα εξαιτίας αυτών των σκέψεων ή συμπεριφορών. Για παράδειγμα, κάποιος που χρειάζεται 2 ώρες για να ελέγξει το σπίτι του ή να πλύνει τα χέρια του αρχίζει να μην έχει χρόνο για άλλες σημαντικές υποχρεώσεις ή να καθυστερεί στη δουλειά ή σε ραντεβού. Ας εξηγήσουμε, όμως, πρώτα τι είναι οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί και ποια η μεταξύ τους σχέση.
Ιδεοληψίες είναι οι επαναλαμβανόμενες και επίμονες σκέψεις ή εικόνες τις οποίες το άτομο βιώνει ως ενοχλητικές και ακατάλληλες και οι οποίες τελικά του προκαλούν έντονο άγχος ή καταπόνηση. Να σημειωθεί ότι αυτές οι σκέψεις δεν είναι απλές ανησυχίες για καθημερινής φύσεως θέματα και ότι το άτομο προσπαθεί να τις αγνοήσει ή να τις καταστείλει και να τις εξουδετερώσει μέσω άλλων σκέψεων ή ενεργειών. Τέλος, το άτομο έχει επίγνωση γι' αυτές του τις σκέψεις. Για παράδειγμα, η επαναλαμβανόμενη και επίμονη σκέψη «θα βάλω φωτιά στο σπίτι μου» είναι μια μορφή ιδεοληψίας.
Ψυχαναγκασμοί είναι οι επαναλαμβανόμενες συμπεριφορές, όπως για παράδειγμα πλύσιμο των χεριών, υπερβολική τακτοποίηση πραγμάτων, συνεχής έλεγχος καταστάσεων (αν κλείδωσα κ.λπ.), ή διανοητικές διεργασίες όπως η απαρίθμηση (π.χ. μετράω τις πλάκες του πεζοδρομίου όταν περπατάω).
Οι ιδεοληψίες και οι ψυχαναγκασμοί συνήθως συνυπάρχουν χωρίς αυτό να είναι πάντα απαραίτητο. Στις περιπτώσεις που κάποιος βιώνει και τα δύο συμπτώματα, ο ψυχαναγκασμός είναι ο τρόπος για να καταπολεμήσει την ιδεοληψία και να καταλαγιάσει το άγχος που προέρχεται από αυτή. Για παράδειγμα, όταν η σκέψη «θα βάλω φωτιά και θα προκαλέσω καταστροφή» αποκτήσει τα ποσοτικά και ποιοτικά χαρακτηριστικά που αναφέρθηκαν παραπάνω, τότε αποτελεί ιδεοληψία. Προκειμένου, λοιπόν, το άτομο που έχει την ιδεοληψία να μπορέσει να την καταπολεμήσει, επιστρατεύει τον ψυχαναγκασμό. Π.χ. «αν ελέγξω τα φώτα και τις ηλεκτρικές συσκευές δέκα φορές, τότε μόνο δεν κινδυνεύω». Με τον τρόπο αυτό, ο ψυχαναγκασμός έρχεται να αντιμετωπίσει την ιδεοληψία και να ηρεμήσει το άτομο.
Αυτή όμως ακριβώς είναι η παγίδα του ιδεοψυχαναγκαστικού φαύλου κύκλου. Ο ψυχαναγκασμός καθησυχάζει το άτομο για πολύ μικρό χρονικό διάστημα και σύντομα οι ανησυχίες επανέρχονται, οι οποίες πάλι απαιτούν ψυχαναγκαστική συμπεριφορά για να αντιμετωπιστούν. Επομένως, με αυτό τον τρόπο το άτομο, μακροχρόνια, τρέφει και συντηρεί τις ιδεοληψίες επειδή ακριβώς καταλήγει να πιστεύει ότι η αποφυγή της συγκεκριμένης καταστροφής έχει επιτευχθεί μέσω του ψυχαναγκασμού του (δηλαδή το άτομο πιστεύει ότι το σπίτι δεν κάηκε λόγω των δέκα ελέγχων που του έκανε).
Ο τρόπος για να αποδεσμευθεί κάποιος από τον φαύλο κύκλο που δημιουργεί αυτή η κατάσταση είναι να αντισταθεί στην έντονη επιθυμία για ψυχαναγκασμό και να δώσει στον εαυτό του την ευκαιρία να διαπιστώσει ότι δεν θα συμβεί το γεγονός που σχετίζεται με την ιδεοληψία του. Π.χ. το άτομο που σκέφτεται ότι θα καεί το σπίτι του και για να αντιμετωπίσει αυτή τη σκέψη ελέγχει δέκα φορές, αν θέλει να αποδεσμευθεί από την ιδεοληψία πρέπει να αρκεστεί σε ένα και μοναδικό έλεγχο των ηλεκτρικών και να υπομείνει το άγχος που θα του προκαλέσει η αντίσταση αυτή. Μακροχρόνια, το άγχος και οι παρορμήσεις θα περιορίζονται, αφού θα μπορεί το άτομο να ανατρέξει στις προηγούμενες φορές που διαπίστωσε ότι δεν συνέβη η καταστροφή που φοβόταν.
Πηγή
0 σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου